Bởi Phóng viên Đặc biệt ngày 1 tháng 9 năm 2023 ngày 1 tháng 9 năm 2023 Chia sẻKhi Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden thăm Việt Nam vào đầu tháng 9, các chuyên gia cho biết Washington và Hà Nội có khả năng nâng cấp mối quan hệ thành đối tác chiến lược, một bước quan trọng trong quan hệ song phương. Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cho biết điều này không được hiểu lầm là Việt Nam định hướng theo Hoa Kỳ.
Trong hệ thống xếp hạng ngoại giao của Hà Nội, mối quan hệ đối tác chiến lược nằm ở vị trí thứ hai, chỉ sau nhãn hiệu cấp độ cao nhất là mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện.
Ngày 28 tháng 8, Nhà Trắng thông báo rằng Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden sẽ đến Hà Nội vào ngày 10 tháng 9, để gặp Tổng Bí Thư Đảng Cộng sản Nguyễn Phú Trọng, người giữ vị trí cao nhất của đất nước và các nhà lãnh đạo khác nhằm thúc đẩy hợp tác song phương.
Trong khi các chuyên gia cho biết việc nâng cấp mối quan hệ là điều không thể tránh nếu chuyến thăm của Biden diễn ra như kế hoạch, họ cũng cho biết nhà lãnh đạo Việt Nam đang nâng cấp các đối tác của họ rộng hơn như một biện pháp đối phó với sự xâm lược gia tăng của Trung Quốc trong khu vực.
"Điều này không phải là Việt Nam di chuyển vào quỹ đạo của Mỹ. Điều này là Việt Nam duy trì quỹ đạo độc lập của riêng mình - duy trì không gian riêng khỏi Trung Quốc," tuyên bố Gregory Poling, giám đốc Chương trình Thông thạo Biển Đông tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington.
"Điều này để lại nhiều không gian cho sự hợp tác thực dụng và lợi ích chung, nhưng Việt Nam không đến với phía chúng ta," ông nói.
'Mạng lưới các đối tác'
Việt Nam đã rất bận rộn trong lĩnh vực ngoại giao trong suốt một năm qua, cố gắng nâng cấp quan hệ với nhiều quốc gia trong khu vực.
Tháng 12, Việt Nam nâng cấp quan hệ với Hàn Quốc thành đối tác chiến lược toàn diện, mức cao nhất trong bậc thang ngoại giao của Việt Nam, cũng như đã thiết lập với Trung Quốc, Nga và Ấn Độ.
Dự kiến trong năm nay, Việt Nam cũng sẽ ký kết quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Úc, thông báo này đã được đưa ra sau cuộc gặp giữa Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn và đối tác của ông, Penny Wong, tại Hà Nội vào ngày 22 tháng 8.
Thủ tướng Singapore, Lee Hsien Loong, cũng đã thăm Hà Nội vào ngày 27 tháng 8. Tại đó, ông đã gặp Thủ tướng Phạm Minh Chính và cả hai bàn luận về việc bắt đầu mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện.
Những mối quan hệ tăng cường này là nỗ lực chung của Hà Nội nhằm xây dựng một rào cản chống lại Bắc Kinh, như ông Alexander Vuving - giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu An ninh Thái Bình Dương tại Honolulu - đã nêu. Việt Nam "phải nâng cấp quan hệ với tất cả những quốc gia có thể giúp họ trong trường hợp khủng hoảng hoặc thậm chí giúp họ tăng cường khả năng chống chọi với sự xâm lược từ phía Trung Quốc," ông Vuving nói. "Nếu nhìn vào một mạng lưới các quan hệ đối tác với tất cả các quốc gia quan trọng trong khu vực, bạn có thể an toàn hơn một chút. Đó là chiến lược tổng thể của Việt Nam. Tiến tới - sự chấp nhận địa chính trị."
Mối đe dọa đối với chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam thường diễn ra ở Biển Đông, được gọi là Biển Đông trong ngôn ngữ Việt Nam. Vùng đặc quyền kinh tế độc quyền của Việt Nam kéo dài 200 hải lý từ bờ biển. Trung Quốc tuyên bố sở hữu gần như toàn bộ vùng biển giàu tài nguyên này với lộ trình 9 đường kẻ gạch chân - một sự phân định bản đồ tranh chấp bao gồm hầu hết Biển Đông.
Những áp lực liên tục từ Trung Quốc đối với hoạt động của Việt Nam trên biển là một lý thuyết hàng đầu để nâng cấp quan hệ với Hoa Kỳ và các đối tác khác, theo Ray Powell, người dẫn đầu Dự án Myoushu của Đại học Stanford về Biển Đông.
"Sức ép liên tục mà Trung Quốc gây ra đối với Việt Nam từ nhiều phía cũng ảnh hưởng đến mong muốn của họ trong việc nâng cao mức độ đối tác đó," Powell nói. "Nhiều mặt thì nó liên quan hơn đến việc cân bằng với Trung Quốc hơn là việc thích nghi với Hoa Kỳ."
Việc cân bằng
Năm nay đánh dấu 10 năm kể từ khi Washington và Hà Nội bắt đầu đối tác toàn diện. Mặc dù các chuyên gia cho biết chính quyền Biden rất quan tâm đến việc nhảy 2 bậc lên đối tác chiến lược toàn diện, những nhà lãnh đạo Việt Nam phải thận trọng để không làm tức giận Bắc Kinh ngay cả khi cố gắng chống lại sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc.
Hà Nội và Washington đã bình thường hóa quan hệ song phương vào năm 1995 và nâng lên đối tác chiến lược toàn diện vào năm 2013. Đối tác này là một đặc chỉnh chính thức trong chính sách ngoại giao của Việt Nam, giúp đưa Hoa Kỳ hiện đang ở vị trí thứ ba trong số đối tác ngoại giao của Việt Nam.
Ông Nguyễn Khắc Giang, nghiên cứu viên tại Viện ISEAS-Yusof Ishak, cho biết việc tiến một bước lên thành đối tác chiến lược là kết quả có thể xảy ra sau chuyến thăm của ông Biden khi Hà Nội kiên nhẫn thận trọng để duy trì hoà bình với Bắc Kinh. "Việt Nam khá tỉnh tiến trong việc cân bằng quan hệ với hai cường quốc lớn đó," ông nói.
Tuy nhiên, đối tác chiến lược sẽ là một bước quan trọng để Việt Nam "củng cố" khả năng hàng hải, có thể mua sắm vũ khí tiềm năng và gửi một thông điệp đến Bắc Kinh, ông nói.
"Rất mạnh mẽ, nó sẽ đáp lại áp lực từ Trung Quốc rằng nếu bạn đẩy tôi quá xa, tôi sẽ có đối tác Hoa Kỳ ít nhất để giúp bảo vệ lợi ích quốc gia của mình," Giang nói.
Credit: Voice of America (VOA), Photo Credit: Associated Press (AP)